Estland mag dan een klein landje zijn, op digitaal vlak is het een reus. Na het uiteenvallen van de USSR heeft dit kleine Baltische staatje zichzelf in minder dan 30 jaar tijd heruitgevonden als pionier inzake technologische innovatie en ontwikkelde het een bloeiend ecosysteem voor ondernemers. Het verhaal van een succesvolle revolutie.

Een start-up op afstand creëren in 15 minuten: het is de droom van elke ondernemer. Estland, dat wereldwijd de digitaliseringsindex aanvoert, maakt het mogelijk. Als een echte digitale democratie bouwt dit koninkrijk van de dematerialisatie verder aan zijn reputatie van start-up nation. In het hart van het Estse ‘Silicon Forest’ is er zelfs één start-up per 1.000 inwoners, een verhouding die haar gelijke niet kent in Europa. De cijfers liegen er niet om: 10 eenhoorns op 1,3 miljoen Esten en ongeveer 2.000 euro geïnvesteerd per inwoner, tegenover een Europees gemiddelde van 140 euro. Achter die cijfers zitten succesverhalen, zoals dat van Skype. Met zijn typische hoofdstad Tallin, meer dan 1.500 eilanden en een grondgebied bedekt met bossen, is Estland een verbazingwekkende noordse staat, die Baltische wortels, Sovjet-erfgoed en Europese moderniteit verenigt.

Hoe valt die resoluut digitale identiteit te verklaren? Paradoxaal genoeg heeft het Sovjetverleden een sleutelrol gespeeld in de digitale revolutie, aangezien de Baltische republieken in de jaren vijftig de IT-ontwikkelingscentra van de USSR waren. Het begin van een digitaal ‘wonder’ …

Van Sovjet-Unie naar digitale democratie

In 1991, na het uiteenvallen van de USSR, koos de toekomstige e-natie onder impuls van haar beperkte middelen voor een grootschalige dematerialisatie. Het werd een hefboom voor de federalisering van de samenleving, aangestuurd door de publieke sector en ondersteund door de privésector, met name de banken. De innovaties volgden elkaar in sneltempo op: een programma voor de ontwikkeling van digitale infrastructuur (1994), het begin van online bankieren (1996), de digitale belastingaangifte (2000), enz. Aan het begin van de 21e eeuw verbond een end-to-end versleuteld gegevensuitwisselingssysteem (X-road) alle overheidsdepartementen en creëerde het de voorwaarden voor e-ID-kaarten en e-voting. En reeds in 2008 zette het kleine Baltische land in op blockchain om zijn gegevens te versleutelen en te beschermen. Vandaag plukt Estland de vruchten van deze ondernemende constructie, zonder echter op zijn digitale lauweren te rusten …

1. Een 100% digitale maatschappij

In Estland is digitaal geen gadget, maar een manier van leven: van papier is geen sprake meer. Stemmen, een contract tekenen of een belastingaangifte invullen? 99 procent van de overheidsdiensten zijn online beschikbaar en onderling verbonden. Het is meer dan een digitale infrastructuur, het is het symbool van een filosofie: ten dienste staan van de burger, die dezelfde informatie nooit meer dan een keer moet ingeven. Die grootschalige digitalisering resulteerde in een natuurlijk ecosysteem voor startende technologiebedrijven, die kunnen steunen op een bevolking die al digitaal geletterd is.

2. Een platformstaat in actie

Nergens anders kan men in 15 minuten een start-up oprichten. In deze digitale platformstaat geldt dat e-residentieprogramma als vlaggenschip. Dit project, gelanceerd in 2014, stelt iedereen in staat om een Ests bedrijf op te zetten en te runnen vanaf elke plek ter wereld. Er werden al meer dan 25.000 bedrijven opgericht door meer dan 100.000 e-residenten. Door papierwerk, fysieke verplaatsingen en bureaucratie overbodig te maken, creëerde het Baltische land een vruchtbare voedingsbodem voor het ondernemerschap.

3. Digitale geletterdheid vanaf de wieg

Zelfs Estse kleuterscholen hebben hun eigen initiatieprogramma’s voor digitale geletterdheid. Programmeren is er net zo belangrijk als wiskunde, lezen en schrijven. Estland, dat een ideale positie inneemt op de PISA-onderwijsranglijst, is een toonbeeld van vroeg digitaal onderwijs en creëert zo een natuurlijke voedingsbodem voor toekomstige tech-ondernemers. Die cultuur is doorgedrongen tot alle delen van de samenleving, waardoor startende bedrijven gemakkelijker toegang hebben tot kapitaal.

4. Een raket met de naam Skype

In 2003 werd Skype opgericht door drie Estse ontwikkelaars: Ahti Heinla, Priit Kasesalu en Jaan Tallinn. De software voor internettelefonie werd in 2005 voor 2,6 miljard dollar verkocht aan eBay en veroorzaakte een ondernemersrevolutie in Estland: meer dan 900 nieuwe bedrijven werden opgericht door de voormalige werknemers. Deze ‘Skype-maffia’ financierde en leidde de volgende generatie: Jaan Tallinn investeerde in meer dan 200 start-ups, waaronder Anthropic; Taavet Hinrikus, de eerste werknemer van Skype, is medeoprichter van de fintech Wise, en ga zo maar door.

5. Een belastingparadijs voor ondernemers

Om zijn ecosysteem voor ondernemers te voeden, heeft Estland zijn belastingstelsel gerevolutioneerd door één enkel systeem in te voeren: 0% belasting op ingehouden en geherinvesteerde winst. Een Ests bedrijf betaalt dus geen belasting zolang het zijn winsten herinvesteert in zijn groei. Een ideale manier om innovatie aan te moedigen. Het kleine Baltische land heeft zelfs al elf jaar op rij de beste belastingwetgeving van de OESO. Een betere omgeving voor start-ups is moeilijk te vinden!